Lífsleikni í
grunnskóla
EFNISYFIRLIT
FORMÁLI
Samkvæmt lögum og ýmsum skuldbindingum íslenska
ríkisins, innlendum og erlendum, ber íslenskum menntayfirvöldumað
veita börnum og ungmennum ýmsa fræðslu sem stendur
utan hefðbundinna námsgreina. Má þar nefna 26.
grein mannréttindayfirlýsingar Sameinuðu þjóðanna,
barnasáttmála Sameinuðu þjóðanna, 10.
grein laga um jafna stöðu og jafnan rétt kvenna og karla,
117. grein umferðarlaga, 14. grein laga um tóbaksvarnir og Ríóyfirlýsingu
Sameinuðu þjóðanna í umhverfismálum
frá 1992.
Lífsleikni er ný námsgrein í íslenskum
grunnskólum og er henni meðal annars ætlað að
auðvelda skólum að verða við áðurgreindum
kröfum á heildstæðan hátt. Einnig að koma
til móts við kröfur um aukið uppeldishlutverk skóla.
Samkvæmt viðmiðunarstundaskrá skal vera að
lágmarki ein kennslustund í greininni á viku frá
og með 4. bekk til loka grunnskóla. Þar fyrir utan er
það val stjórnenda skóla hvort þeir nýta
sér þann möguleika að bæta við kennslustundum
í lífsleikni.
Þó að greinin fái fyrst fasta tímaúthlutun
í 4. bekk í viðmiðunarstundaskrá þýðir
það ekki að kennsla í lífsleikni hefjist í
4. bekk. Það er miklu fremur til marks um að nám yngstu
barnanna einkennist af kennsluháttum sem má skilgreina sem
lífsleikninám en í 4. bekk verður kennslan oft
greinabundnari og því er talið nauðsynlegt að
festa tíma á viðmiðunarstundaskrá til að
sinna þessum mikilvæga þætti í skólastarfinu.
INNGANGUR
Námsgreinin lífsleikni á að efla alhliða
þroska nemandans. Það felur m.a. í sér að
nemendinn geri sér far um að rækta með sér
andleg verðmæti, líkamlegt heilbrigði og sálrænan
styrk. Hann efli félagsþroska sinn, siðvit og virðingu
fyrir sjálfum sér og öðrum. Auk þess verður
leitast við að styrkja áræði hans, frumkvæði,
eðlislæga sköpunargáfu og aðlögunarhæfni
til að takast á við kröfur og áskoranir í
daglegu lífi.
Áherslur í lífsleikni undirstrika þá
staðreynd að skólinn er vinnustaður nemenda þar
sem verðmætt uppeldi fer fram. Frumábyrgð á
uppeldi barna hlýtur þó ávallt að vera í
höndum foreldra/forráðamanna þeirra. Skólinn
aðstoðar foreldra í uppeldishlutverkinu og er menntun og
velferð nemenda því sameiginlegt verkefni heimila og skóla.
Samstarfið þarf að byggjast á gagnkvæmri virðingu,
gagnkvæmu trausti og samábyrgð.
Eitt af áhersluatriðum lífsleikni er að skólinn
skapi nemendum jákvætt og öruggt námsumhverfi
sem einkennist af stuðningi og samvinnu allra sem starfa í skólanum,
nemenda og starfsfólks. Góður skólabragur þar
sem gerðar eru raunhæfar kröfur og væntingar til nemenda
auðveldar þeim að ná settum markmiðum í
námi.
Með því að gera lífsleikni að sérstakri
námsgrein er verið að svara kalli nútímans
um að búa nemandann betur undir það að takast
á við lífið. Til þess þarf hann að
vinna með sjálfan sig, bera virðingu fyrir sjálfum
sér og þekkja sterkar og veikar hliðar sínar.
Lífsleikni gefur dýrmæt tækifæri til
þess að efla félagsþroska nemenda. Fengist er við
þætti sem tengjast því að vera þátttakandi
í lýðræðislegu þjóðfélagi,
tilheyra fjölskyldu, eiga vini og félaga, vinna með öðrum
og setja sig í spor annarra. Í námsgreininni er horft
á nemandann í heild, færni til samskipta, tjáningar
og þess að færa rök fyrir máli sínu,
setja sér markmið, sýna frumkvæði, rata um
umhverfi sitt, varast hættur og geta bjargað sér. Jafnframt
þarf að rækta hæfileika til sköpunar og verklegrar
færni. Námsgreinin lífsleikni gefur skólum einnig
tækifæri til að fjalla um mál sem upp kunna að
koma hverju sinni og snerta líðan og velferð nemenda.
Nám og kennsla
Námsgreinin lífsleikni á að stuðla að
því að byggja upp alhliða þroska nemandans til
þess að hann geti betur tekist á við kröfur og
áskoranir daglegs lífs. Lífsleikni er heiti margra
námsþátta sem auðveldar kennurum að feta mismunandi
leiðir að settum markmiðum. Meðal annars eru námsþættir
sem eiga að auka sjálfsþekkingu nemandans, aðstoða
hann við að móta sér ábyrgan lífsstíl
og lífsgildi, finna sér fótfestu og tilgang í
lífinu og rækta með sér færni til að
byggja upp og viðhalda innihaldsríkum samskiptum við aðra.
Útfærsla lífsleikni í aðalnámskrá
hvílir annars vegar á viðfangsefnum þar sem sjálfsþekking,
þroski og mannrækt einstaklinga er í brennidepli og
hins vegar á viðfangsefnum þar sem ytri þættir
daglegs lífs eru í fyrirrúmi.
Fyrri viðfangsefnin eru kjarni greinarinnar. Þar er miðað
að aukinni sjálfsþekkingu, þroska og mannrækt.
Þessum viðfangsefnum hefur verið gefið heitið sjálfsþekking,
samskipti, sköpun og lífsstíll. Þau fela í
sér markmið mannræktar og sjálfsþekkingar
og auk þess markmið sem stuðla eiga að frumkvæði,
sjálfstæðri, skapandi og gagnrýninni hugsun, aðlögunarhæfni
og siðviti til að taka ákvarðanir í síbreytilegum
veruleika.
Seinni viðfangsefnin, undir heitinu samfélag, umhverfi, náttúra
og menning, bjóða upp á meiri sveigjanleika í
útfærslum skóla. Hér gefst þeim kostur
á að taka inn efni sem snýr meira að sérstöðu,
áherslum í skólastarfi, hugmyndafræði, staðháttum
og dægurmálum sem upp koma hverju sinni og leita á
nemendur og kennara. Hér er um viðfangsefni að ræða
sem oft og tíðum er sótt í nánasta umhverfi
nemandans og hann þarf að glíma við í daglegu
lífi. Má hér einnig nefna fíknivarnir og náms-
og starfsval að loknum grunnskóla. Í annan stað er
um að ræða markmið er skólum ber að sinna
lögum samkvæmt eða vegna innlendra eða alþjóðlegra
skuldbindinga. Stofnanir utan skólakerfisins hafa einnig ákveðnar
skyldur gagnvart þessu efni í skólastarfi.
Í námskránni eru lokamarkmið beggja viðfangsefna
að fullu útfærð. Þau eiga að gefa heildarmynd
af því sem stefnt er að með lífsleikni í
grunnskólum. Þau skýra almennan tilgang náms
og lýsa því sem skólar eiga að stefna að
og því sem nemendur eiga að hafa tileinkað sér
að loknu lögbundnu skyldunámi.
Áfangamarkmiðin eru að fullu útfærð
fyrir viðfangsefni sem falla undir sjálfsþekkingu, samskipti,
sköpun og lífsstíl sem mynda kjarna greinarinnar og
meginviðmið. Áfangamarkmiðin gefa þannig heildarmynd
af því sem ætlast er til að nemendur hafi almennt
tileinkað sér við lok áfanganna.
Skólar hafa meira frjálsræði við að
útfæra viðfangsefnin sem falla undir samfélag,
umhverfi, náttúru og menningu og bæta við markmiðum
til að skapa sveigjanleika til að laga greinina að þörfum
sínum og aðstæðum. Í aðalnámskrá
eru einkum sett fram námsmarkmið námsþátta
sem falla utan hefðbundinna námsgreina en er mikilvægt
að skólar sinni. Með þessum hætti er verið
að leitast við að fella þá saman á heildstæðan
hátt innan ramma greinarinnar.
Þrepamarkmiðin eru að sama skapi eingöngu að
fullu útfærð fyrir sjálfsþekkingu, samskipti,
sköpun og lífsstíl. Þrepamarkmiðin eru safn
markmiða/viðfangsefna til að ná áfangamarkmiðum.
Þau eiga að lýsa skipulagi, samfellu og stígandi
í náminu og sýna hvernig unnt er að útfæra
áfangamarkmiðin nánar. Þau eru sett fram til leiðsagnar
kennurum, foreldrum og nemendum. Skóli getur ákveðið
að raða þrepamarkmiðum með öðrum hætti
og birta það skipulag í skólanámskrá.
Sem fyrr eru þrepamarkmið fyrir samfélag, umhverfi,
náttúru og menningu fyrst og fremst útfærð
fyrir námsþætti sem falla utan hefðbundinna námsgreina
en skólum eftirlátið að útfæra nánar
samkvæmt lokamarkmiðum og stefnu og áherslum skólans.
Við útfærslu greinarinnar lífsleikni er mikilvægt
að hafa í huga að aðrar námsgreinar grunnskóla
fela í sér lífsleikni. Þær eiga að
stuðla að alhliða þroska nemandans, gera hann meðvitaðan
um sögu sína og auka skilning hans á veruleikanum. Með
samþættingu viðfangsefna annarra greina við lífsleikni
er mögulegt að gefa efninu meiri persónulega dýpt
og merkingu en um leið auka margbreytni kjarnaviðfangsefna í
lífsleikni. Markmið námsgreina eins og íþrótta
– líkams- og heilsuræktar, kristinna fræða, trúarbragða
og siðfræði, lista, náttúrufræði,
samfélagsgreina, upplýsinga- og tæknimennta, stærðfræði,
heimilisfræði og íslensku geta því hver með
sínum hætti verið samþætt markmiðum lífsleikni.
Eðlilegt er að slík útfærsla sé sett
fram í lífsleikniáætlun skóla enda liður
í stefnumótun hvers skóla að laga greinina að
stefnu sinni og sérstöðu.
Námsmat
Námsmat í lífsleikni verður að byggjast
á fjölbreytilegum matsaðferðum. Umfjöllunarefni
eru oft mjög huglæg og því erfitt að meta þau
á hefðbundinn hátt. Mögulegt er þó
að meta þekkingaratriði með skriflegum eða munnlegum
prófum.
Með sjálfsmati nemanda geta kennari, nemandi og foreldrar
hans fylgst með framvindu og námsárangri.
Hægt er að láta nemendur halda til haga verkefnum í
sýnismöppu sem kennari gefur umsögn um og nemandi getur
tekið með sér ef hann skiptir um skóla.
Í tengslum við þemavinnu er hægt að setja
upp sýningar á veraldarvefnum eða í skólanum
fyrir aðra nemendur, foreldra og aðra vandamenn og veita verkum
nemenda umsögn.
Lokamarkmið lífsleikni
í grunnskóla
Sjálfsþekking, samskipti, sköpun
og lífsstíll
Nemandi
-
þroski næmi á margbreytileika eigin tilfinninga og sé
þannig meðvitaður um hvernig tilfinningar hafa áhrif
á hegðun, hugsun og öll samskipti lifandi vera
-
rækti með sér samkennd, samhygð og virðingu fyrir
skoðunum og lífsgildum annarra til að geta átt auðug
og gefandi samskipti við einstaklinga óháð kyni,
kynferði, þjóðerni, trú, líkamlegu og
andlegu atgervi
-
öðlist færni í tjáskiptum og styrkist þannig
í að tjá og fylgja eftir skoðunum sínum, tilfinningum
og hugðarefnum
-
verði meðvitaður um hlutverk fjölskyldunnar í að
móta og styrkja sjálfsmynd og lífsviðhorf einstaklinga
- sýni frumkvæði í að rækta eðlislæga
sköpunargáfu og aðlögunarhæfni í margbreytilegum
verkefnum innan og utan skóla, m.a.
-
frumleg hugsanatengsl
-
rökrænt mat og ályktunarhæfni
-
gagnrýna hugsun
-
kjark til að leysa mál
-
að setja fyrirbæri og viðfangsefni í nýtt samhengi
-
öðlist áræði til að móta eigin ímynd,
lífsstíl og lífsskoðun á sjálfstæðan
og ábyrgan hátt og átti sig á samhengi þessa
við að setja sér markmið er lúta að framtíðinni
Samfélag, umhverfi, náttúra
og menning
Nemandi
-
öðlist samfélagslega yfirsýn sem gerir honum kleift
að skilja og virða reglur samfélagsins og þannig þroska
með sér styrk og ábyrgð til að móta og
bæta umhverfi sitt með lýðræðislegum aðferðum
og umræðu
-
geri raunhæfar áætlanir um náms- og starfsleiðir
er standa til boða við lok grunnskóla
-
styrkist í að bera ábyrgð á eigin lífi,
m.a. með því að taka afstöðu gegn neyslu
fíkniefna og misnotkunar á lyfjum sem notuð eru til lækninga
-
verði meðvitaður um ýmsar hættur og slysagildrur
í umhverfi sínu og viðbrögð við þeim,
svo sem í umferðinni og á heimilum, og hættur og
hamfarir í náttúrunni
-
þekki og hafi innsýn í það að vera neytandi
í flóknu og margbreytilegu samfélagi, það
felur í sér grundvallarþekkingu um
-
réttindi neytenda
-
fjármál einstaklinga og samfélags
-
auglýsingar og áhrif þeirra
-
neyslu og umhverfi
-
auðlindir jarðar
-
híbýli, fatnað, verð og gæði matvæla
-
þroski með sér alþjóðavitund og skilning
á hugtakinu sjálfbær þróun og verði
þannig meðvitaður um mikilvægi eigin framlags til að
koma í veg fyrir og takast á við umhverfisspjöll
-
fái tækifæri til að njóta útiveru
í íslenskri náttúru
-
beri skynbragð á myndmál menningar sem birtist í
áróðri, kvikmyndum, netheimum, fréttum, vegvísum
o.s.frv.
-
fái tækifæri til að fjalla um ýmis dægurmál
sem upp kunna að koma hverju sinni, í næsta umhverfi eða
á opinberum vettvangi
Áfangamarkmið við
lok 4. bekkjar í lífsleikni
Sjálfsþekking, samskipti, sköpun
og lífsstíll
Nemandi á að
-
geta greint og lýst ýmsum tilfinningum, t.d. hamingju, gleði,
sorg, reiði
-
gera sér grein fyrir að í umhverfinu eru margvísleg
áreiti, jákvæð og neikvæð, sem geta haft
áhrif á líf hans
-
virða og átta sig á tilgangi leikreglna í mannlegum
samskiptum
-
geta sett hugtakið jafnrétti í margbreytilegt samhengi
-
geta tjáð hugsanir, skoðanir, tilfinningar og væntingar
-
hafa lært leiðir til að efla samskiptafærni sína
sem felur meðal annars í sér
-
færni í samvinnu
-
að sýna tillitssemi
-
að bera virðingu fyrir sjálfum sér og öðrum
-
að setja sig í spor annarra
-
að hlusta á aðra og sýna kurteisi
-
gera sér grein fyrir mismunandi fjölskyldugerðum og stöðu
einstaklinga innan þeirra
-
hafa áræði til spyrja gagnrýninna spurninga
-
sýna frumkvæði og sköpun í vinnubrögðum
-
vita hvað átt er við með markmiðum og hvernig fólk
notar markmið til að ná því sem að er stefnt
-
þekkja líkamlegar þarfir sínar fyrir næringu,
hvíld, hreyfingu og hreinlæti og leitast við að koma
til móts við þær
-
gera sér grein fyrir að ekki eru allir eins og tileinka sér
þannig virðingu fyrir sérstöðu annarra hvað
varðar útlit, klæðaburð og smekk
Samfélag, umhverfi, náttúra
og menning
Nemandi á að
-
kunna skil á umferðarreglum fyrir gangandi vegfarendur
-
geta bent á slysagildrur í umhverfinu, á heimilum
og þekki varasöm efni sem þar kunna að vera geymd
-
geta leitað eftir upplýsingum og leiðbeiningum til að
rata um umhverfi sitt, t.d. munnlegum fyrirmælum eða vegvísum
Þrepamarkmið 4.
bekkjar
Sjálfsþekking, samskipti, sköpun
og lífsstíll
Nemandi
-
sé fær um að túlka mismunandi tilfinningar
-
virði leikreglur í hópleikjum
-
geti bent á og nefnt ýmsa þætti í umhverfinu
sem hafa áhrif á líðan hans
-
geti velt fyrir sér jafnréttishugtakinu út frá
ýmsum sjónarhornum, t.d. jafnrétti á milli
manna og dýra, á milli forstjóra og starfsmanna, barna
og fullorðinna
-
þjálfist í að tjá tilfinningar sínar,
hugsanir og væntingar á ýmsan hátt, t.d. með
orðum eða látbragði
-
geti sett sig í spor deiluaðila og leitað sáttaleiða
-
geti túlkað hlutverk fjölskyldumeðlima í ólíkum
fjölskyldugerðum
-
geti lýst þörfum einstaklinga við ýmsar aðstæður
og hvernig hægt er að koma til móts við þær,
t.d. klæðnaður miðað við aðstæður,
næring út frá orkuþörf
-
sé fær um að setja sér markmið að eigin
frumkvæði, t.d. hvenær hann ætlar að ljúka
við heimanám eða taka til
-
geti sett sig í spor ólíkra persóna til að
finna samkennd með þeim, t.d. hippa, öldungi, barni, nýbúa,
ljósmóður, kennara, fatlaðs manns og bónda
Samfélag, umhverfi, náttúra
og menning
Nemandi
-
kunni umferðarreglur og umferðarmerki fyrir gangandi vegfarendur
-
þekki vel öruggustu leið sína í skólann
og beri sig rétt að við gangbrautir og götuljós
-
þjálfist í notkun reiðhjóls sem leiktækis
á leiksvæðum og stígum
-
læri að lesa leiðbeiningar og skilaboð af skiltum
-
læri að afla upplýsinga um símanúmer
-
þjálfist í að nota almenningsvagna undir leiðsögn
fullorðinna
-
geri sér grein fyrir hættum á heimili sínu og
í nágrenninu
-
geti greint frá verslunum og þjónustuaðilum í
nánasta umhverfi
Áfangamarkmið
við lok 7. bekkjar í lífsleikni
Sjálfsþekking, samskipti, sköpun
og lífsstíll
Nemandi á að
-
gera sér grein fyrir hvernig tilfinningar hafa áhrif á
hegðun og samskipti
-
öðlast styrk í að segja frá og bregðast
rétt við misbeitingu og neikvæðu áreiti í
samskiptum
-
átta sig á líkamlegum, andlegum, tilfinningalegum
og félagslegum breytingum sem verða í lífi einstaklings
við það að breytast úr barni í ungling
-
geta sett sameiginlegar leikreglur með öðrum í tengslum
við ýmis viðfangsefni
-
vera meðvitaður um gildi jafnréttis og hvernig það
tengist mannréttindum
-
geta tjáð og fært rök fyrir hugsunum, skoðunum,
tilfinningum og væntingum gagnvart öðrum
-
hafa lært að nýta sér fjölbreytilegar aðferðir
í samskiptum til að geta
-
sýnt sanngirni
-
sýnt réttlæti og kurteisi
-
leyst ágreining á farsælan hátt
-
staðist neikvæðan þrýsting frá jafningjum
og gagnvart áróðri umhverfisins
-
gera sér grein fyrir að mismunandi siðir og reglur geta
gilt innan fjölskyldna án þess að það hafi
áhrif á gagnkvæma virðingu og samkennd fjölskyldumeðlima
-
geta vegið og metið á gagnrýninn hátt kosti
og galla mismunandi möguleika, hugmynda og svara og dregið ályktanir
út frá því
-
geta nýtt sér skapandi vinnubrögð við að
útfæra eigin hugmyndir og lausnir
-
hafa lært að setja sér markmið í glímu
við viðfangsefni innan skóla eða utan
-
geta tileinkað sér holla neysluhætti og svefnvenjur
-
gera sér grein fyrir áhrifum fyrirmynda í mótun
lífsstíls
Samfélag, umhverfi, náttúra
og menning
Nemandi á að
-
gera sér grein fyrir áhættu samfara tóbaks-
og áfengisneyslu
-
hafa innsýn í helstu þætti stjórnarskrár
Íslands svo sem mannréttindi, friðhelgi einkalífsins
og þrískiptingu ríkisvaldsins
-
hafa tileinkað sér helstu umferðarreglur og þekkja
helstu umferðarmerki
-
þekkja til helstu atriða slysavarna og viðbragða við
slysum í heimahúsum
-
gera sér grein fyrir gildi umhverfisverndar sem nær hvort
tveggja til byggðar og óbyggðar
-
þekkja tilboð í tómstunda- og íþróttastarfi,
þjónustu og menningarstarfsemi í heimabyggð
-
geta skilið og nýtt sér margvíslegar upplýsingar
í umhverfinu á skiltum og vörumerkingum
-
átta sig á kostnaði vegna eigin neyslu
Þrepamarkmið 5.
bekkjar
Sjálfsþekking, samskipti, sköpun
og lífsstíll
Nemandi
-
geti gert sér í hugarlund hvernig ákafar og stjórnlausar
tilfinningar geta brotist út í ofbeldi eða annarri neikvæðri
og vanhugsaðri hegðun
-
geti fylgt flóknu reglukerfi, í leik eða starfi, einn
eða með öðrum
-
fái þjálfun í að tjá hugsanir sínar
og skoðanir frammi fyrir bekknum eða á stærri samkomum
-
læri að beita skapandi og frumlegum vinnubrögðum við
úrlausnir verkefna
-
geri sér grein fyrir að líkamleg og andleg vellíðan
hvílir á heilbrigðum lífsvenjum, líkamsrækt
og hollum neysluvenjum
Samfélag, umhverfi, náttúra
og menning
Nemandi
-
kunni umferðarreglur fyrir gangandi, hjólandi og skautandi vegfarendur
-
þjálfist í notkun reiðhjóls á göngustígum
-
læri að forðast hættur á heimilum, við skóla
og í nánasta umhverfi
-
læri að afla sér upplýsinga um áætlunarferðir
-
læri um gildi þess að ganga vel um náttúruna
-
læri að gróðursetja og um gildi gróðurs
fyrir umhverfið
-
læri að meta eigin útgjöld
Þrepamarkmið 6.
bekkjar
Sjálfsþekking, samskipti, sköpun
og lífsstíll
Nemandi
-
viti að hver og einn hefur persónuleg og tilfinningaleg mörk
sem hægt er að ganga of nærri með neikvæðum
áreitum
-
geti í samvinnu við aðra komið sér saman um leikreglur
þar sem jafnréttis er gætt
-
vegi og meti þætti sem geta styrkt og stutt við samheldni
fjölskyldu og treyst fjölskyldubönd
-
þjálfist í að vega og meta ólíka
kosti með gagnrýnu hugarfari
-
átti sig á gildi hirðusemi um líkama sinn, umhverfi,
eigin eigur og annarra
Samfélag, umhverfi, náttúra
og menning
Nemandi
-
geti lýst störfum sem hann hefur fengið tækifæri
til að kynnast, t.d. störfum foreldra sinna
-
geti nýtt sér upplýsingar úr fjölmiðlum
og öðrum miðlum um daglegt líf og nauðsynjar
-
geri sér grein fyrir ýmsum kostnaði, t.d. rekstri og
kostnaði á reiðhjóli eða kostnaði vegna umönnunar
gæludýrs
-
geti bent á auglýsingar sem höfða til barna
-
þekki vel starfshætti, reglur, skipulag og áherslur
skóla síns
-
kunni helstu umferðarreglur og þekki algengustu umferðarmerki
Þrepamarkmið 7.
bekkjar
Sjálfsþekking, samskipti, sköpun
og lífsstíll
Nemandi
-
velti fyrir sér ýmsum hliðum þess að breytast
úr barni í ungling og geri sér grein fyrir áskorunum
og ánægjustundum þessa æviskeiðs
-
geri sér grein fyrir að mannréttindi eru leikreglur í
samfélagi einstaklinga og þjóða til að tryggja
jafnan rétt allra
-
skoði samskipti undir mismunandi kringumstæðum, það
felur m.a. í sér að
-
gera sér grein fyrir eðli samskipta
-
hafa hugmynd um hvaða tilfinningar og kenndir þau vekja
-
glöggva sig á hvers konar samskiptamynstur einkennir þau
-
geti sett sér markmið til lengri tíma, t.d. að skipuleggja
söfnun eða atburð í þágu ákveðins
málstaðar
-
geti nefnt persónur sem hann lítur upp til og ber virðingu
fyrir
Samfélag, umhverfi, náttúra
og menning
Nemandi
-
viti af hættum samfara neyslu tóbaks- og áfengis
-
geti greint jákvæðan áróður frá
neikvæðum í auglýsingum og umhverfi
-
geti lagt mat á fréttaflutning um málefni barna og
unglinga
-
geti greint frá helstu stofnunum og fyrirtækjum í eigin
byggðarlagi
-
geti lýst mismunandi störfum og mikilvægi þeirra
-
viti hvað hugtökin umhverfisvænn og vistvænn þýða
í fjölbreyttu samhengi
-
viti hvert á að leita þegar hætta steðjar að
og hvernig á að bregðast við hættuástandi
Áfangamarkmið við
lok 10. bekkjar í lífsleikni
Sjálfsþekking, samskipti, sköpun
og lífsstíll
Nemandi á að
-
vera meðvitaður um þátt tilfinninga í öllum
samskiptum
-
gera sér grein fyrir gildi og verðmæti jákvæðs
áreitis
-
gera sér grein fyrir hugsanlegum áhrifum og afleiðingum
misbeitingar og neikvæðra áreita fyrir þolanda
-
gera sér grein fyrir merkingu hugtakanna kyn, kynferði og kynhlutverk
og hvaða hlutverki þau þjóna í kynímynd
og kynupplifun einstaklinga
-
vera meðvitaður um margvísleg reglukerfi sem gilda í
samskiptum einstaklinga og í umhverfinu
-
vera fær um að hafa jafnrétti að leiðarljósi
í samskiptum
-
geta tjáð og rökrætt hugsanir sínar, skoðanir,
tilfinningar og væntingar til að komast að sameiginlegri
niðurstöðu
-
sýna sjálfsaga og sjálfstraust í margvíslegum
samskiptum í daglegu lífi, til að mynda í persónulegum
og ópersónulegum samskiptum, samskiptum við jafningja,
foreldra, kennara og aðra
-
vera meðvitaður um hlutverk fjölskyldunnar
-
í mótun viðhorfa, þroska og lífsgilda barna
-
við að annast andlegar, líkamlegar og efnislegar þarfir
þeirra og öryggi
-
vera fær um að beita gagnrýninni hugsun
-
í samskiptum
-
í skapandi starfi
-
við að setja sér markmið og taka ákvarðanir
-
skilja gildi þess að rækta frumkvæði sitt og
sköpunargáfu á eigin forsendum
-
geta sett sér markmið og framtíðaráætlun
til að stefna að
-
vera meðvitaður um samhengi hirðusemi og hollra lífsvenja
við að ráða við álag, streitu og kröfur
í dagsins önn
-
læra að vega og meta áhrif fyrirmynda og staðalmynda
í mótun eigin ímyndar og lífsstíls
Samfélag, umhverfi, náttúra
og menning
Nemandi á að
-
hafa unnið úr upplýsingum um námsleiðir í
framhaldsskólum með tilliti til áhuga og framtíðaráforma
hvað varðar störf og atvinnutækifæri
-
vita af hættum samfara neyslu ávana- og fíkniefna og
misnotkun á lyfjum sem notuð eru til lækninga
-
átta sig á nauðsyn þess að sýna örugga
og ábyrga hegðun í umferðinni í samhengi við
umferðaröryggi annarra
-
þekkja helstu samninga og samþykktir um mannréttindi
-
sýna sjálfstæði í að njóta menningar
og lista til lífsfyllingar og til að dýpka skilning á
sjálfum sér og öðrum
-
hafa skilning á hugtakinu sjálfbær þróun
og þýðingu þess í að viðhalda vistfræðilegu
jafnvægi
-
þekkja helstu stofnanir samfélagsins sem starfa að almannaheill
og hlutverk þeirra
-
hafa þekkingu á umhverfi sínu til að geta aflað
sér nauðsynlegra upplýsinga í daglegu lífi
-
vera fær um að meta réttmæti áróðurs
-
hafa vitneskju um réttindi sín og skyldur sem neytandi
-
geti metið eigin tekjur og útgjöld og rekstur heimilis
Þrepamarkmið 8.
bekkjar
Sjálfsþekking, samskipti, sköpun
og lífsstíll
Nemandi
-
átti sig á að einstaklingar eru stöðugt að
miðla tilfinningum sín á milli og láta þannig
í ljós líðan sína og hugarástand
-
öðlist skilning á að einstaklingar geta upplifað
og túlkað áreiti í umhverfinu með ólíkum
hætti
-
geri sér grein fyrir hlutverki laga og reglna í persónulegum
og ópersónulegum samskiptum einstaklinga, t.d. innan fjölskyldu,
í skóla, á vinnustað og á milli einstaklinga
af ólíku þjóðerni
-
geti tjáð og fært rök fyrir hugsunum sínum
og skoðunum á formlegum fundi
-
læri að vega og meta langanir sínar og væntingar
á raunhæfan hátt til að geta sett sér persónuleg
markmið
-
geti sett sér fyrir sjónir margvísleg vandamál
og fundið eigin lausnir á þeim
Samfélag, umhverfi, náttúra
og menning
Nemandi
-
viti um námstilboð skólans fyrir 9. og 10. bekk
-
viti um rétt sinn til að ljúka grunnskóla á
skemmri tíma en 10 árum
-
þekki ýmis lög og reglur sem taka til samskipta manna
-
læri að meta ráðstöfun eigin tekna með tilliti
til nauðsynja og annarra útgjalda
-
þekki viðurkenndar merkingar fyrir umhverfisvænar vörur
-
geti aflað sér nauðsynlegra upplýsinga um vöru,
þjónustu og ferðalög
-
geti gert eigin áætlun um sparnað og ávöxtun
-
geti tekið ábyrgð á eigin öryggi í öllum
ferðum
-
þekki flest boð-, bann- og leiðbeiningarmerki í umferðinni
-
þekki reglur og viðbrögð almannavarna varðandi náttúruhamfarir
og hættuástand
Þrepamarkmið 9.
bekkjar
Sjálfsþekking, samskipti, sköpun
og lífsstíll
Nemandi
-
styrkist í að vernda persónuleg og tilfinningaleg mörk
sín gegn óæskilegu áreiti og misbeitingu
-
læri að vega og meta hvort einhver samskipti og hegðun falli
utan þess ramma sem lög og reglur setja
-
öðlist færni í ópersónulegum samskiptum
-
læri að íhuga á gagnrýninn hátt langanir
sínar, væntingar og sérstöðu til að öðlast
aukna sjálfsþekkingu
-
verði meðvitaður um rétt sinn til að halda draumum
sínum og skoðunum fyrir sjálfan sig og rækta lífsgildi
á eigin forsendum
-
skynji félagslegar aðstæður til að geta metið
hvort og hvernig hann gerist þátttakandi í þeim,
t.d. að standast þrýsting til að gera eitthvað
gegn betri vitund
Samfélag, umhverfi, náttúra
og menning
Nemandi
-
þekki hættur samfara neyslu ávana- og fíkniefna
-
viti hvaða valmöguleikar eru í boði í 10. bekk
-
fái tækifæri til að kynnast þáttum
í atvinnulífinu
-
viti hverjir eru helstu áróðursmiðlar nútímans
-
geti greint frá hlutverki löggjafarvalds, dómsvalds
og framkvæmdavalds
-
sé meðvitaður um gildi löggæslu til að halda
uppi lögum og reglum
-
þekki helstu stofnanir sem þjóna landsmönnum
-
geti rætt um þætti sem kunna að stuðla að
velferð þjóðarinnar
-
geti metið hvaða skyldur og ábyrgð hann ber gagnvart
samborgurum sínum
-
geti gert kostnaðarreikning um fastar greiðslur heimila
Þrepamarkmið 10.
bekkjar
Sjálfsþekking, samskipti, sköpun
og lífsstíll
Nemandi
-
sé meðvitaður um að siðvit og ábyrgð,
gagnkvæm virðing og persónuréttur eru helstu mælikvarðar
á siðlega kynímynd, kynupplifun og kynhegðun hvers
og eins
-
sé meðvitaður um jafnréttishugsjónina sem
leiðarljós í öllum samskiptum, gildi hennar og fyrirvara
-
sé meðvitaður um ábyrgð og leiðsögn
foreldra í
-
uppeldi barna sinna
-
mótun lífsgilda þeirra
-
miðlun menningar á milli kynslóða
-
geti sett sér raunhæf markmið til að stefna að
í lífinu
-
meti á sjálfstæðan hátt eigin lífsgildi
og lífsstíl óháð fyrirmyndum og staðalmyndum
samfélagsins
-
geti nýtt sér þekkingu á náms- og starfsleiðum
-
öðlist skilning á atvinnulífinu í samhengi
við námsleiðir og starfsval
-
þekki hættur samfara misnotkun lyfja sem notuð eru til
lækninga
-
geti greint og rökrætt áhrifamátt auglýsinga
og gert sér grein fyrir óbeinum áróðri
fjölmiðla
Samfélag, umhverfi, náttúra
og menning
Nemandi
-
geti nýtt sér helstu fjölmiðla og lagt mat á
fréttaflutning
-
geti útskýrt mun einkarekstrar og opinbers rekstrar
-
geti reiknað kostnað vegna afborgana á heimilistækjum
og skilji reikningsyfirlit
-
þekki ýmsar sparnaðar- og ávöxtunarleiðir
-
stundi innihaldsríka tómstundaiðju og fylgi viðeigandi
öryggisatriðum í tómstundum
-
þekki til ýmissa laga og reglna sem stuðla eiga að
verndun umhverfis, mannvirkja og náttúru
-
hafi tileinkað sér ábyrg sjónarmið og umgengni
við nánasta umhverfi sitt og náttúru landsins
-
sé meðvitaður um þær hættur sem fylgja
miklum hraða og öllum farartækjum í umferðinni
-
hafi lært um rétt viðbrögð á slysstað
og hjálp í viðlögum